Pelykozaury
Pelikozaury (czyli "jaszczurki basenu") były najwcześniejszymi synapsydami. Nie były dinozaurami ani gadami. Jest to grupa nieformalna, oznaczająca wszystkie synapsydy z wyjątkiem terapsydów i ich potomków.
Czworonogi te pojawiły się w Pensylwanii i wyginęły pod koniec permu. Były one dominującymi zwierzętami lądowymi przez około 40 milionów lat i zostały niemal całkowicie wyeliminowane przez wymieranie P/Tr. Kilka z nich przetrwało do dolnego triasu, tworząc terapsydów, grupę, która doprowadziła do powstania ssaków. Ponieważ termin ten nie obejmuje ich potomków, nie jest on obecnie często używany.
Charakterystyka
Skamieniałości pelykozaurów znaleziono głównie w Europie i Ameryce Północnej, choć niektóre małe, późno żyjące formy znane są z Rosji i Afryki Południowej.
Co najmniej dwa klady pelykozaurów niezależnie od siebie wykształciły wysoki żagiel, składający się z wydłużonych kolców kręgowych: edafozaurów i sphenakodontydów. W życiu był on pokryty skórą i być może pełnił funkcję urządzenia termoregulacyjnego i/lub manifestacji godowej.
W przeciwieństwie do gadów lepidozaurowych, pelykozaury nie posiadały łusek naskórka. Skamieniałości niektórych ophiacodontów wskazują, że część skóry była naga, ale brzuch był pokryty skórnymi łuskami. Łuski te wyglądały jak łuski obecne u gadów, ale mają inny typ budowy.
W 1940 roku grupa ta została poddana szczegółowej rewizji i każdy znany wówczas gatunek został opisany (a wiele z nich zilustrowanych) w ważnej monografii.
Do dobrze znanych pelykozaurów należą rodzaje Dimetrodon, Sphenacodon, Edaphosaurus i Ophiacodon.
Taksonomia
- Rząd †Pelycosauria*
- Podrząd †Caseasauria
- Rodzina †Caseidae
- Rodzina †Eothyrididae
- Podrząd †Eupelycosauria
- Rodzina †Edaphosauridae
- Rodzina †Haplodontidae*.
- Rodzina †Lupeosauridae
- Rodzina †Ophiacodontidae
- Rodzina †Sphenacodontidae
- Rodzina †Varanopseidae
- Rząd †Therapsida*
