Ekonomia marksistowska
Ekonomia marksistowska opiera się na teoriach ekonomicznych Filozofera Karola Marksa. Teorie Marksa wyjaśniają "prawa ruchu" produkcji i wymiany w kapitalizmie. Teoria ta została użyta do argumentowania przeciwko powszechnym wówczas teoriom ekonomicznym klasy średniej. Marks chciał, aby było to narzędzie, które klasa robotnicza (proletariat) mogłaby wykorzystać do obalenia kapitalizmu i zastąpienia go socjalizmem, a następnie komunizmem. Socjalizm, byłby krokiem w kierunku zaniku państwa, a komunizm, według Marksa, byłby społeczeństwem, w którym dobra i usługi byłyby rozdzielane "każdemu zgodnie z jego potrzebami, od każdego zgodnie z jego możliwościami".
Marksista posłużył się Laboratoryjną Teorią Wartości, która mówi, że wartość towaru jest określana przez pracę potrzebną do jego produkcji. Mówiąc dokładniej, Marks zdefiniował wartość towaru jako czas pracy potrzebny do jego wyprodukowania, czyli średni czas (w skali całego społeczeństwa) potrzebny do wyprodukowania danego towaru w przeciętnych warunkach produkcji. Wynika z tego, że [klasa pracująca] jest odpowiedzialna za produkcję całej [wartości] (bogactwa) konsumowanej przez wszystkich członków społeczeństwa.
Marks postrzegał klasę kapitalistyczną (burżuazję), czyli tych, którzy kontrolują środki produkcji, jako pijawkowate i niepotrzebne; nie są one niezbędne do produkcji dóbr, które społeczeństwo musi konsumować, aby zaspokoić ludzkie potrzeby i rozmnażać się. Marks postrzegał klasę kapitalistyczną raczej jako uzyskującą bogactwo dla siebie poprzez wykorzystywanie klasy robotniczej. Marks twierdził, że płace w kapitalizmie nie zależą od wartości tworzonej przez pracowników w danym okresie czasu, ale od kosztów ich siły roboczej (zdolności do pracy). Twierdził, że koszt siły roboczej jest zdeterminowany przez koszt dóbr i usług (jedzenia, odzieży, schronienia, opieki nad dziećmi, edukacji itp. Kapitaliści nie płacą więc robotnikom za wartość, którą tworzą: wydobywają z klasy pracującej nadwyżkę wartości, czyli różnicę między wartością tworzoną przez pracownika a kosztem jego siły roboczej (płacy). Innymi słowy, wartość nadwyżkowa to nieodpłatna praca wykonywana przez klasę robotniczą dla klasy kapitalistycznej, którą Marks nazwał wyzyskiem.
Marks argumentował, że ponieważ klasa kapitalistyczna wzbogaca się poprzez wykorzystanie klasy pracującej, interesy gospodarcze obu klas są przeciwstawne, a zatem niezgodne. Uważał, że wywłaszczenie kapitalistów i przejęcie kontroli nad środkami produkcji przez klasę robotniczą jest historycznie postępowe, ponieważ doprowadzi do końca społeczeństwa klasowego, usunie sprzeczności nieodłącznie związane z kapitalizmem (wynikające z antagonizmów dwóch głównych klas - burżuazyjnej i proletariackiej) oraz jakościowo zwiększy zakres rozwoju człowieka w wielu dziedzinach.
Pytania i odpowiedzi
Czym jest ekonomia marksistowska?
O: Ekonomia marksistowska opiera się na teoriach ekonomicznych filozofa Karola Marksa. Wyjaśnia ona "prawa ruchu" produkcji i wymiany w kapitalizmie i była wykorzystywana do argumentacji przeciwko ogólnym teoriom ekonomicznym klasy średniej tamtych czasów.
P: Do czego Marks chciał wykorzystać to narzędzie?
O: Marks chciał, aby klasa robotnicza (proletariat) wykorzystała to narzędzie do obalenia kapitalizmu i zastąpienia go najpierw socjalizmem, a potem komunizmem.
P: Co mówi robocza teoria wartości?
O: Zgodnie z teorią wartości pracy, wartość towaru jest określana przez nakład pracy potrzebny do jego wytworzenia. Ściślej mówiąc, Marks zdefiniował wartość towaru jako społecznie niezbędny czas pracy potrzebny do jego wyprodukowania, uwzględniony w całym społeczeństwie i reprezentujący przeciętne warunki produkcji.
Pytanie.
O: Według Marksa ci, którzy kontrolują środki produkcji, należą do klasy kapitalistów (burżuazji). Uważał je za pijawki i niepotrzebne; nie są konieczne do produkcji dóbr, które społeczeństwo musi konsumować, aby zaspokoić ludzkie potrzeby i rozmnażać się.
Pytanie.
O: Według Marksa kapitaliści zdobywają bogactwo dla siebie, wyzyskując klasę robotniczą poprzez płace wypłacane w kapitalizmie, które nie są określane przez wartość wytworzoną przez robotników w danym okresie, ale raczej przez cenę ich pracy (zdolność do pracy). W ten sposób nieodpłatna praca - wartość nadwyżkowa - wykonywana przez klasę robotniczą na rzecz klasy kapitalistów zostaje im odebrana.
P: Dlaczego marksizm uważa wyzysk kapitalistów za postępowy? O: Marksizm uważa wyzysk kapitalistów i przejęcie środków produkcji przez klasę robotniczą za historycznie postępowe, ponieważ położyłoby to kres społeczeństwu klasowemu, wyeliminowało sprzeczności właściwe kapitalizmowi, wynikające z konfrontacji dwóch głównych klas (burżuazji i proletariatu) i zwiększyło zakres rozwoju człowieka w wielu dziedzinach.
