Eta Carinae
Eta Carinae (η Carinae lub η Car) to superjasna gwiazda typu hipergigant w gwiazdozbiorze Karyny, około 7500-8000 lat świetlnych od Słońca.
Układ zawiera co najmniej dwie gwiazdy, z których pierwsza jest świecącą niebieską zmienną (LBV), która początkowo miała około 150 mas Słońca, z czego straciła co najmniej 30. Na orbicie wokół gwiazdy głównej znajduje się gorący supergigant o masie około 30 mas Słońca. Ogromna, gęsta, czerwona mgławica otaczająca Eta Carinae uniemożliwia dostrzeżenie tego towarzysza optycznie, ale obłok gazu w kształcie hantli jest utworzony przez dwie gwiazdy.
Układ Eta Carinae znajduje się wewnątrz mgławicy Homunculus, która z kolei jest częścią znacznie większej mgławicy Carina. Razem mają one łączną jasność ponad pięć milionów razy większą od jasności Słońca. Nie jest ona widoczna na północ od 30° szerokości geograficznej północnej i jest widoczna poruszając się wokół bieguna na południe od 30° szerokości geograficznej południowej. Ze względu na swoją masę i etap życia, w którym się znajduje, oczekuje się, że w przyszłości wybuchnie jako supernowa.
Obraz z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a przedstawiający Eta Carinae oraz otaczającą gwiazdę dwubiegunową mgławicę Homunculus. Mgławica Homunculus powstała w wyniku erupcji Eta Carinae, której światło dotarło do Ziemi w 1843 roku. Sama Eta Carinae pojawia się jako biała plama w pobliżu środka obrazu, gdzie stykają się dwa płaty Homunculusa.
Obraz Mgławicy Carina wykonany przez Bardzo Duży Teleskop Europejskiego Obserwatorium Południowego (obraz w wysokiej rozdzielczości dostępny po kliknięciu)
Eta Carinae ma supergwiazdę w swoim centrum, jak widać na tym zdjęciu z Chandry. Nowe obserwacje rentgenowskie ukazują trzy wyraźne struktury: zewnętrzny pierścień w kształcie podkowy o średnicy około 2 lat świetlnych, gorące wewnętrzne jądro o średnicy około 3 miesięcy świetlnych oraz gorące centralne źródło o średnicy mniejszej niż 1 miesiąc świetlny, które może zawierać supergwiazdę odpowiedzialną za mgławicę Homunculus. Zewnętrzny pierścień dostarcza dowodów na inną dużą eksplozję, która miała miejsce ponad 1000 lat temu. Kredyt: Centrum Naukowe Chandra i NASA
Historia
Eta Carinae została po raz pierwszy zarejestrowana jako gwiazda 4. magnitudo. Jaśniała od 1837 do 1856 roku w czasie wydarzenia znanego jako "Wielka Erupcja". Eta Carinae stała się drugą najjaśniejszą gwiazdą na niebie między 11 a 14 marca 1843 roku, po czym zgasła znacznie poniżej poziomu widoczności gołym okiem.
Jaśnieje od około 1940 roku, osiągając maksimum powyżej magnitudo 4,5 w 2014 roku. Eta Carinae jest okołobiegunowa na południe od szerokości geograficznej 30°S, dlatego nigdy nie jest widoczna na północ od szerokości geograficznej 30°N.
System i właściwości
Ten układ gwiezdny jest obecnie jednym z najbardziej masywnych, które można szczegółowo zbadać. Do niedawna uważano, że Eta Carinae jest najbardziej masywną pojedynczą gwiazdą, ale w 2005 roku udowodniono, że jest to układ podwójny. Najbardziej masywna gwiazda w układzie wielokrotnym Eta Carinae ma prawdopodobnie ponad 100 razy większą masę niż Słońce. Istnieją inne masywne gwiazdy, o których wiadomo, że świecą jaśniej i są bardziej masywne.
Gwiazdy takie jak Eta Carinae produkują ponad milion razy więcej światła niż Słońce. Są one dość rzadkie - w galaktyce o rozmiarach Drogi Mlecznej występuje ich zaledwie kilkadziesiąt. Przyjmuje się, że znajdują się one blisko lub powyżej granicy Eddingtona. Oznacza to, że ciśnienie zewnętrzne ich promieniowania jest prawie na tyle silne, że przeciwdziała grawitacji. Gwiazdy o masie ponad 120 mas Słońca przekraczają granicę Eddingtona, a ich grawitacja jest ledwie na tyle silna, by utrzymać w sobie promieniowanie i gaz.
Największe znaczenie dla astrofizyki Eta Carinae ma jej gigantyczna erupcja, którą zaobserwowano około 1843 roku. W ciągu kilku lat Eta Carinae wyprodukowała prawie tyle widzialnego światła, co supernowa, ale przetrwała. Była to "supernova impostor" lub "failed supernova". Gigantyczna erupcja Eta Carinae była prototypem tego zjawiska.
Jednym z niezwykłych aspektów Eta Carinae jest jej zmienna jasność. Jest ona obecnie klasyfikowana jako świecąca niebieska gwiazda zmienna (LBV) z powodu osobliwości w jej wzorcu rozjaśniania i ściemniania.
Promieniowanie jonizujące emitowane przez gwiazdę wtórną w Eta Carinae jest głównym źródłem promieniowania w tym układzie. Duża część tego promieniowania jest pochłaniana przez pierwotny wiatr gwiazdowy.
Powiązane strony
- S Doradus
Pytania i odpowiedzi
P: Co to jest Eta Carinae?
O: Eta Carinae jest superjasnym układem gwiazd typu hipergigant znajdującym się w gwiazdozbiorze Carina, w odległości około 7500 do 8000 lat świetlnych od Słońca.
P: Czy Eta Carinae zawiera więcej niż jedną gwiazdę?
O: Tak, Eta Carinae zawiera co najmniej dwie gwiazdy, z których główna to świecąca niebieska zmienna (LBV) i gorąca gwiazda supergigant na orbicie wokół niej.
P: Jaka jest masa gwiazdy głównej w Eta Carinae?
O: Gwiazda główna w Eta Carinae miała początkowo około 150 mas słonecznych, z czego straciła co najmniej 30.
P: Co to jest mgławica Homunculus?
O: Mgławica Homunculus to gęsta czerwona mgławica otaczająca Eta Carinae, utworzona przez dwie gwiazdy. Jest ona również częścią znacznie większej mgławicy Carina.
P: Czy gwiazda towarzysząca w Eta Carinae jest widoczna przez teleskopy optyczne?
O: Nie, ogromna gęsta czerwona mgławica otaczająca Eta Carinae uniemożliwia dostrzeżenie towarzysza optycznie.
P: Jak jasne są Eta Carinae i mgławica Homunculus?
O: Eta Carinae i mgławica Homunculus mają łączną jasność ponad pięć milionów razy większą od jasności Słońca.
P: Czy można się spodziewać, że Eta Carinae w przyszłości wybuchnie jako supernowa?
O: Tak, ze względu na masę i etap życia Eta Carinae można się spodziewać, że w przyszłości wybuchnie jako supernowa.
