Mir Sultan Khan
Malik Mir Sultan Khan (1905 - 25 kwietnia 1966) był najsilniejszym szachistą swoich czasów z Azji. Był służącym z Indii Brytyjskich, który wraz ze swoim mistrzem, pułkownikiem Nawabem Sir Umarem Hayat Khanem, udał się do Wielkiej Brytanii, gdzie szturmem zabrał świat szachowy.
W niespełna pięcioletniej, międzynarodowej karierze szachowej (1929-33) trzykrotnie zdobył mistrzostwo Wielkiej Brytanii w szachach w czterech próbach (1929, 1932, 1933), a wyniki turniejowe i meczowe plasowały go w pierwszej dziesiątce najlepszych graczy na świecie. Następnie Sir Umar sprowadził go z powrotem do ojczyzny, gdzie zrezygnował z szachów i powrócił do swojego skromnego życia. Został nazwany "być może największym naturalnym graczem współczesnych czasów". Powszechnie uznawano go za arcymistrza, ale kiedy FIDE przejął kontrolę nad szachami, zapomniano o nim. Na spotkaniu FIDE 1948 roku wielu byłych graczy otrzymało tytuły retrospektywne, ale nie Chana.
Sułtan Khan nauczył się indyjskiej formy szachów od swojego ojca w wieku dziewięciu lat. Była to forma szachów, która była podobna do współczesnych szachów, ale nadal miała pewne cechy starych szachów arabskich. Główną cechą było to, że przy pierwszym ruchu pionki nie poruszały dwoma kwadratami. Dlatego też rola teorii otwarcia była mniej istotna, a klejnoty rozwijały się wolniej.
Kiedy Sułtan Khan miał 21 lat, był najsilniejszym zawodnikiem w Pendżabie. W tym czasie Sir Umar zabrał go do swojego domu z zamiarem nauczenia go europejskiej wersji gry i wprowadzenia go do europejskich mistrzów szachów. W 1928 roku wygrał mistrzostwa wszystkich Indii, zdobywając osiem zwycięstw, jedno remis i nie przegrywając.
Po pewnym treningu z brytyjskimi mistrzami, Khan wszedł do Mistrzostw Wielkiej Brytanii w Szachach. Ku zaskoczeniu wszystkich, wygrał. W następnym roku, w maju 1930 roku, Sułtan Khan rozpoczął międzynarodową karierę szachową, w której pokonał wielu czołowych graczy na świecie. Jego najlepsze wyniki były drugie po Savielly Tartakower w Liège 1930; trzecie w Hastings International Chess Congress 1930-31, za przyszłym mistrzem świata Maxem Euwe i byłym mistrzem świata José Raúlem Capablancą; czwarte w Hastings 1931-32; czwarte w Bernie 1932; oraz remis za trzecie z Londynem 1932, za mistrzem świata Alexandrem Alekhine i Salo Flohr.
Sułtan Khan ponownie zdobył mistrzostwo Wielkiej Brytanii w 1932 i 1933 roku. W meczach pokonał Tartakower w 1931 roku (cztery zwycięstwa, pięć remisów i trzy porażki), a w 1932 roku przegrał nieznacznie z Flohrem (jedno zwycięstwo, trzy remisy i dwie porażki).
Sułtan Khan grał trzy razy na pierwszej planszy dla Anglii na Olimpiadzie Szachowej. Na 3. Olimpiadzie Szachowej w Hamburgu w 1930 roku zdobył dziewięć zwycięstw, cztery remisy i cztery porażki (64,7%). Na IV Olimpiadzie Szachowej w Pradze w 1931 r. stanął przed znacznie silniejszym boiskiem. Uzyskał znakomity wynik, odnosząc osiem zwycięstw, siedem remisów i dwie porażki (67,6%). W tym zwycięstwa z Flohrem i Akibą Rubinsteinem oraz remisy z Alekhine'em, Kashdanem, Ernstem Grünfeldem, Gideonem Ståhlbergiem i Efimem Bogolyubovem. Na 5. Olimpiadzie Szachowej, Folkestone 1933, miał swój najgorszy wynik, parzysty wynik, wygrywając cztery mecze, losując sześć, a przegrywając cztery. Wśród jego przeciwników ponownie znaleźli się najlepsi gracze świata, jak Alekhine, Flohr, Kashdan, Tartakower, Grünfeld, Ståhlberg i Lajos Steiner.
W grudniu 1933 roku, Sir Umar zabrał go z powrotem do Indii. W 1935 roku wygrał mecz z V.K. Khadilkarem, uzyskując tylko jeden remis w dziesięciu meczach. Po tym wydarzeniu świat szachowy nigdy więcej o nim nie słyszał.
Pytania i odpowiedzi
P: Kim był Malik Mir Sultan Khan?
O: Malik Mir Sultan Khan był brytyjsko-indyjskim mistrzem szachowym, który w latach 20. i 30. ubiegłego wieku odniósł międzynarodowy sukces.
P: Jakiej formy szachów uczył się jako dziecko?
O: Malik Mir Sultan Khan nauczył się w dzieciństwie indyjskiej formy szachów, która przypominała nowoczesne szachy, ale miała jeszcze pewne cechy starej arabskiej wersji. Pionki nie przechodziły na dwa place w pierwszym ruchu, dlatego teoria otwarcia była mniej ważna, a gry rozwijały się wolniej.
P: Jakie sukcesy odnosił w turniejach międzynarodowych?
O: W trakcie swojej krótkiej kariery międzynarodowej (1929-33) Malik Mir Sultan Khan trzykrotnie w czterech próbach (1929, 1932, 1933) zdobył mistrzostwo Wielkiej Brytanii w szachach i należał do pierwszej dziesiątki graczy na świecie pod względem wyników turniejów i meczów. W 1930 r. zajął drugie miejsce z Savielly Tartakowerem w Liège, trzecie na Międzynarodowym Kongresie Szachowym w Hastings 1930-31 po Maxie Euwe i José Raúlu Capablance, czwarte w Hastings 1931-32, czwarte w Bernie 1932 i trzecie z Salo Flohrem w Londynie 1932 po Aleksandrze Alechinie.
P: Jak wypadł na tle innych czołowych graczy?
A: Malik Mir Sultan Khan podczas gry międzynarodowej pokonał wielu czołowych zawodników świata, takich jak Savielly Tartakower (w 1931 roku cztery zwycięstwa, pięć remisów i trzy porażki), Max Euwe (na Międzynarodowym Kongresie Szachowym w Hastings 1930-31), José Raúl Capablanca (Międzynarodowy Kongres Szachowy w Hastings 1930-31), Salo Flohr (zremisował z nim w Londynie 1932), Akiba Rubinstein (Olimpiada w Pradze 1931), Ernst Grünfeld (Olimpiada w Pradze 1931), Gideon Ståhlberg (Olimpiada w Pradze 1931) , Efim Bogoljubow (Olimpiada w Pradze 1931). Aleksandr Alekhine(Olimpiada w Folkestone 1933). Lajos Steiner(Folkestone Olympics 1933). V.K Khadilkar(mecz 1935).
P: Dlaczego FIDE nie mogła go potem uznać?
O: FIDE przejęła kontrolę nad szachami po tym, jak Malik Mir Sultan Khan wycofał się z profesjonalnej gry w 1933 roku. W tym czasie większość ludzi w świecie szachowym już o nim zapomniała, ponieważ od 15 lat nie grał zawodowo, aż do swojej śmierci w 1966 roku. Dlatego, gdy FIDE przyznawała byłym zawodnikom tytuły z mocą wsteczną, pominęła go, ponieważ nie znała jego osiągnięć przed przejściem na emeryturę.
P: Pod jakim nazwiskiem jest dziś znany? O: Dziś Malik Mir Sultan Khan jest powszechnie uznawany za arcymistrza i często określa się go jako "być może największego naturalnego gracza współczesnych czasów".
