Schemat Ponziego
System Ponziego jest szczególnym rodzajem oszustwa. Opiera się on na fałszywej inwestycji, na którą jeden oszust (lub grupa oszustów) nakłania innych ludzi do wpłacania pieniędzy.
W schematach Ponziego, oszust mówi: "Znalazłem świetny sposób na szybkie zarobienie pieniędzy. Im więcej mi dasz, tym więcej mogę zainwestować w tę sprawę i tym więcej mogę zarobić dla nas wszystkich". Ale schemat Ponziego w rzeczywistości nie "zarabia pieniędzy". Zamiast tego, wszystkie pieniądze w systemie pochodzą od inwestorów.
Kiedy schemat Ponziego zyska zbyt wielu inwestorów, system zawsze się załamie. Dzieje się tak, ponieważ wszyscy inwestorzy oczekują więcej pieniędzy niż zainwestowali i stają się niecierpliwi.
Systemy te zawsze kończą się na jeden z trzech sposobów:
- Intrygant ucieka z pieniędzmi, które zdobył. To właśnie próbują zrobić intryganci.
- Intrygantowi zabraknie pieniędzy; nie będzie w stanie od razu obiecać zwrotu pieniędzy. Nazywa się to płynnością finansową i powoduje, że inwestorzy wpadają w panikę i żądają zwrotu pieniędzy, często wszystkich naraz.
- Władze (lub czasami wewnętrzni demaskatorzy) dowiadują się o schemacie i powstrzymują go.
Nazwa systemu pochodzi od nazwiska Charlesa Ponziego. Stosował on ten schemat po przeprowadzce z Włoch do Stanów Zjednoczonych w 1903 roku. (Ponzi nie wymyślił tego schematu. W 1857 roku Charles Dickens napisał książkę "Mała Dorrit" o takim właśnie schemacie. Schemat ten jest prostym pomysłem i prawdopodobnie bardzo starym). Jednak schemat Ponziego był tak wielki, że stał się najbardziej popularny. Jego oryginalny schemat opierał się na wykorzystaniu kursów wymiany pieniędzy poszczególnych krajów do zarabiania pieniędzy, w oparciu o międzynarodowe znaczki pocztowe. Jednak pieniądze szybko przestały być inwestowane w kupony, a trafiły do wczesnych inwestorów, a także w dużej mierze do samego Ponziego.
Schematy Ponziego mogą być prowadzone wszędzie, nawet w Internecie, i są prowadzone nawet teraz.
Charles Ponzi w 1920 roku, kiedy pracował jeszcze jako biznesmen w Bostonie
Więcej przykładów
Osoby reklamujące schematy Ponziego często używają efektownych słów, które w rzeczywistości są bardzo niejasne. Przykładami są:
- Hedge Futures Trading (podejmowanie dobrego ryzyka)
- Programy inwestycyjne o wysokiej rentowności (zwracają Ci dużo pieniędzy)
- Offshore Investment (łatwe zarabianie pieniędzy w innych krajach)
Schematy często polegają na tym, że inwestorzy nie znają się na ekonomii. Afera Madoffa z 2008 roku pokazała, że nawet tak wyrafinowani ludzie jak bankierzy mogą się na nich nabrać. Ludzie dają się nabrać, ponieważ oszustowi wydaje się, że posiada umiejętności finansowe lub reputację.
Czasami intryganci twierdzą, że pieniądze można zarobić tylko wtedy, gdy inwestycja jest utrzymywana w tajemnicy (z dala od władz lub opinii publicznej). Na przykład Bernard Madoff zezwolił firmie księgowej prowadzonej przez jego szwagra na przeprowadzenie audytu jego "funduszu hedgingowego", twierdząc, że musi on być utrzymywany w tajemnicy, aby zarobić pieniądze.
Ponieważ inwestycja jest bardzo niejasna, niewielu inwestorów przychodzi bardzo szybko. Ale schemat często dostaje prędkość jak to:
- Wczesny inwestor zarabia pieniądze i zatrzymuje je dla siebie. W rzeczywistości są to pieniądze od późniejszego inwestora, ale wczesny inwestor o tym nie wie.
- Ten inwestor jest bardzo zadowolony i mówi innym ludziom o "inwestycji", chcąc pomóc "inwestycji" zarobić więcej pieniędzy dla nich wszystkich.
- Nowi inwestorzy mówią kolejnym inwestorom, itd.
Oszuści często próbują skusić pierwszych inwestorów do "reinwestowania" pieniędzy, które "zarobili". Czasami wysyłają inwestorom "faktury", pokazujące ile już "zarobili" i ile jeszcze "zarobią", jeśli będą dalej "inwestować".
Oszuści próbują również upewnić się, że nowi inwestorzy nie będą mogli odebrać swoich pieniędzy, poprzez zaostrzenie zasad. W tym przypadku, oszust często każe kilku inwestorom powiedzieć, że zatrzymali swoje pieniądze, dzięki czemu inwestycja nadal wygląda na wystarczająco produktywną, aby być dobrą.
Co nie jest schematem Ponziego
- Wielopoziomowy schemat piramidalny jest jak schemat Ponziego. Oba opierają się na fałszywych obietnicach finansowych i inwestycjach, ale są między nimi różnice:
- W schemacie wielopoziomowym drugi "poziom" inwestorów znajduje swoich własnych inwestorów, aby stworzyć trzeci "poziom", z których każdy czerpie zyski bezpośrednio z następnego poziomu. Schematy Ponziego "skupiają się" wokół pierwotnego intryganta.
- Systemy wielopoziomowe chwalą się jedynie pieniędzmi, jakie inwestorzy uzyskują od nowych inwestorów. To sprawia, że schematy wielopoziomowe wyglądają dobrze dla ludzi biednych. Schematy Ponziego chwalą się, że mają specjalne powiązania z trudno dostępnymi źródłami. To sprawia, że schematy Ponziego wyglądają dobrze dla bogatych ludzi.
- Schematy wielopoziomowe "rozpadają się" szybciej. Dzieje się tak dlatego, że schematy wielopoziomowe są całkowicie uzależnione od znajdowania nowych ofiar. Ponzi schematy mogą po prostu skusić wczesnych inwestorów do reinwestowania pieniędzy, które dostali.
- Bańka: W "bańce" chodzi o odsprzedaż. Bańka to sytuacja, w której ludzie wykupują wszystkie możliwe produkty, aby odsprzedać je po wyższej cenie tyle razy, ile się da. Bańka "pęka", gdy kupujący przestają kupować produkt, a odsprzedający utknęli z produktem, za który zapłacili zbyt dużo. (Produktem może być cokolwiek). Dopóki kupujący płacą więcej, odsprzedawcy mogą zarabiać pieniądze. Bańki nie potrzebują nawet centralnych intrygantów, ponieważ ludzie mogą to robić przypadkowo. (Na przykład, ceny ziemi mogą "bańkować" w ten sposób. Ceny mogą wzrosnąć z powodu chęci budowania w pobliżu dużych osiedli. Gdy nie ma już nowych terenów, sprzedawcy utknęli ze swoimi terenami). Często mówi się, że bańki opierają się na teorii "większego głupca" (zależą od ludzi, którzy dają się "nabrać" na płacenie "większych" cen). Ale tak naprawdę, zgodnie z austriacką teorią cyklu koniunkturalnego, bańki są wywoływane przez udzielanie pożyczek kupującym na określony rodzaj transakcji, a w tym przypadku można by je zakwalifikować jako schemat Ponziego. W tym przypadku to udzielający pożyczek są intrygantami, zarabiającymi na tracących na wartości odsprzedawcach.
- "Rabowanie Piotra, aby zapłacić Pawłowi": Jest to sytuacja, w której osoby zadłużone pożyczają pieniądze, aby spłacić swój dług, a następnie pożyczają kolejne pieniądze, aby spłacić ten dług. Nie jest to schemat Ponziego, ponieważ osobom zaciągającym długi nie obiecywano wysokich zysków ani niczego takiego. Ponadto, pożyczkodawcy nie zawsze zarabiają pieniądze.
- Marketing wielopoziomowy: Marketing wielopoziomowy (MLM) polega na tym, że firmy sprzedają inwestorom rzeczy do odsprzedaży bezpośrednio do klientów. Sprzedawcy mogą również zarabiać pieniądze, polecając firmie nowych sprzedawców. To może wydawać się podobne do piramidy finansowej, ale to nie zawsze jest to samo. Uczciwe i legalne rynki wielopoziomowe istnieją, a wiele z nich po prostu zarabia pieniądze kupując hurtowo...
Powiązane strony
Pytania i odpowiedzi
P: Co to jest schemat Ponziego?
O: Schemat Ponziego to rodzaj oszustwa, w którym jeden intrygant (lub grupa intrygantów) nakłania innych ludzi do przekazywania im pieniędzy na fałszywe inwestycje. Im więcej pieniędzy inwestorzy wpłacają, tym więcej oszust obiecuje zarobić. Wszystkie pieniądze pochodzą jednak od inwestorów, a nie z rzeczywistych inwestycji.
P: Jak kończy się schemat Ponziego?
O: Schemat Ponziego zawsze się rozpada, gdy ma zbyt wielu inwestorów, ponieważ wszyscy oczekują więcej pieniędzy niż zainwestowali i stają się niecierpliwi. Może się to skończyć na trzy sposoby - albo oszust ucieknie z pieniędzmi, albo skończą się one z powodu braku płynności, albo władze dowiedzą się o nim i go powstrzymają.
P: Kim był Charles Ponzi?
O: Charles Ponzi był Włochem, który w 1903 roku przeniósł się do Ameryki i po przyjeździe stosował ten rodzaj oszustwa. Stał się sławny dzięki temu, że prowadził takie systemy na dużą skalę, ale nie był ich wynalazcą, ponieważ o podobnych systemach pisali przed nim tacy autorzy jak Charles Dickens.
P: Jak działał oryginalny schemat Charlesa Ponzi?
O: Jego oryginalny schemat polegał na wykorzystaniu kursów walut poszczególnych krajów do zarabiania pieniędzy na międzynarodowych znaczkach pocztowych. Pieniądze były inwestowane w kupony, a nie w rzeczywiste inwestycje, przy czym część pieniędzy wracała do pierwszych inwestorów, a większość trafiała bezpośrednio do jego własnej kieszeni.
P: Czy dzisiaj nadal prowadzi się schematy Ponziego?
O: Tak, niestety jeszcze dziś wiele osób prowadzi tego typu oszustwa zarówno w Internecie, jak i poza nim.
P: Jaką książkę napisał Charles Dickens, w której pojawił się podobny przekręt?
O: W 1857 r. Charles Dickens napisał książkę "Mała Dorrit", w której znalazł się przekręt podobny do tego, który znamy dzisiaj jako schemat Ponziego.
