Kompensacja (psychologia)
W psychologii kompensacja jest sposobem, w jaki ludzie ukrywają coś, czego nie potrafią robić dobrze, poprzez robienie czegoś innego naprawdę dobrze. Mogą nawet nie być świadomi, że to robią. Kompensacja może ukryć rzeczywiste lub wyimaginowane problemy i osobistą lub fizyczną niższość. Jednak tak naprawdę nie rozwiązuje przyczyny problemu. Pozytywne kompensacje mogą pomóc danej osobie w przezwyciężeniu trudności. Natomiast negatywne kompensacje nie pomagają, a nawet mogą pogorszyć problemy.
Istnieją dwa rodzaje kompensacji ujemnej:
- Nadmierna kompensacja, gdzie osoba ma na celu uzyskanie wyższości. Prowadzi to do pragnienia władzy, dominacji, poczucia własnej wartości i samooceny.
- Niedostateczna kompensacja, która obejmuje żądanie pomocy, prowadzi do braku odwagi i strachu o życie.
Dobrze znany przykład zawodzącej nadmiernej kompensacji można zaobserwować u osób przechodzących kryzys wieku średniego. W połowie życia wielu osobom (zwłaszcza mężczyznom) brakuje energii, aby utrzymać swoje psychologiczne mechanizmy obronne, w tym działania kompensacyjne.
Pochodzenie
Alfred Adler, twórca psychologii indywidualnej, użył słowa kompensacja w odniesieniu do uczuć niższości. W swojej książce "Study of Organ Inferiority and Its Physical Compensation" (1907) napisał, że jeśli osoba czuje się gorsza (słaba), to (zazwyczaj) będzie próbowała zrekompensować to sobie gdzie indziej.
Powodem, dla którego Adler to zbadał, było jego własne doświadczenie. Sam był nieśmiały, a mimo to pchał się do prowadzenia wykładów.
Adler "przeniósł" również tę ideę kompensacji na trening psychiczny.
Implikacje kulturowe
Osoby narcystyczne, zgodnie z teorią kompensacji, ukrywają swoje poczucie niskiej samooceny poprzez:
- mówienie "wysoko"
- kontaktowanie się z osobami "wysoce podziwianymi"
Narcystyczne dzieci próbują zrekompensować swoją zazdrość i złość poprzez fantazjowanie o:
- moc
- uroda
- bogactwo
Christopher Lasch, amerykański historyk i krytyk społeczny napisał w swojej książce "Kultura narcyzmu" (1979), że społeczeństwo północnoamerykańskie w latach 70. było narcystyczne. Społeczeństwo narcystyczne:
- uwielbia konsumpcję
- obawia się uzależnienia, starzenia się i śmierci.
Dlatego jest ona "zafascynowana" sławą.
Konsumpcja może być przykładem kompensacji (zob. badanie Allison J. Pugh: From compensation to 'childhood wonder'). Przykłady:
- wykorzystanie dóbr do przekazania relacji międzyludzkich.
- rodzice rekompensują "złe" warunki (ubóstwo, znęcanie się...), w których żyli
- rodzice rekompensują dzieciom "złe" warunki (rozwód, ...), które spowodowali
Pytania i odpowiedzi
P: Czym jest kompensacja w psychologii?
O: Kompensacja to sposób, w jaki ludzie ukrywają coś, czego nie potrafią robić dobrze, robiąc coś innego wyjątkowo dobrze.
P: Czy człowiek może być świadomy swojej kompensacji?
O: Nie, osoba może nawet nie być świadoma, że stosuje kompensację.
P: Czy kompensacja rozwiązuje przyczynę problemu?
O: Nie, kompensacja nie rozwiązuje przyczyny problemu, tylko ją ukrywa.
P: Czy pozytywne kompensacje mogą pomóc osobie w pokonaniu trudności?
O: Tak, pozytywna kompensacja może pomóc osobie w pokonaniu trudności.
P: Jakie są dwa rodzaje kompensacji negatywnej?
O: Dwa rodzaje negatywnej kompensacji to nadmierna kompensacja i niedostateczna kompensacja.
P: Co to jest nadmierna kompensacja?
O: O nadmiernej kompensacji mówimy wtedy, gdy osoba ma na celu uzyskanie wyższości, co prowadzi do chęci uzyskania władzy, dominacji, poczucia własnej wartości i samooceny.
P: Jaki jest przykład nieudanej nadkompensacji?
O: Przykładem nieudanej nadkompensacji mogą być osoby przechodzące kryzys wieku średniego, którym brakuje energii do utrzymania obrony psychologicznej, w tym działań kompensacyjnych.
