Obywatele rzymscy
Obywatele państw klienckich i sojusznicy (socii) Rzymu mogliby otrzymać ograniczoną formę obywatelstwa rzymskiego, taką jak prawo łacińskie. Tacy obywatele nie mogliby głosować lub zostać wybrani w wyborach rzymskich. Niewolnicy byli uważani za własność i nie posiadali osobowości prawnej. Prawa przysługujące poszczególnym obywatelom Rzymu zmieniały się w czasie, w zależności od miejsca pochodzenia i służby na rzecz państwa. Z biegiem czasu prawa przysługujące poszczególnym obywatelom Rzymu zmieniały się w zależności od miejsca pochodzenia i służby na rzecz państwa. Również w prawie rzymskim zmieniały się w zależności od klasyfikacji jednostki w ramach państwa. Różne klasy prawne zostały określone przez różne kombinacje praw, z których każda z nich korzystała. Możliwe były jednak prawa przysługujące obywatelom, do których skierowane było prawo rzymskie:
toga była charakterystycznym ubiorem rzymskiego mężczyzny, a posągi cesarzy (tu Antoninus Pius) często je przedstawiały (togatus). Ius suffragiorum: Prawo do głosowania w rzymskich zgromadzeniach.
Ius gentium: Uznanie prawne, wypracowane w III wieku p.n.e., rosnącego międzynarodowego zasięgu spraw rzymskich oraz konieczność zajęcia się przez prawo rzymskie sytuacjami pomiędzy obywatelami rzymskimi a obcokrajowcami. Ius gentium było zatem rzymską kodyfikacją prawną powszechnie uznawanego wówczas prawa międzynarodowego i opierało się na wysoko rozwiniętym prawie handlowym greckich miast-państw i innych potęg morskich[4]. Prawa przyznane przez ius gentium były uważane za przysługujące wszystkim osobom; jest to zatem raczej pojęcie praw człowieka niż praw związanych z obywatelstwem. Ius conubii: Prawo do zawarcia legalnego małżeństwa z obywatelem rzymskim zgodnie z zasadami rzymskimi[5], do posiadania praw paterfamilii w stosunku do rodziny i do tego, by dzieci z każdego takiego małżeństwa były zaliczane do obywateli rzymskich. Ius migrationis: Prawo do zachowania obywatelstwa po przeniesieniu się do polis o porównywalnym statusie. Na przykład, członkowie cywili Romani (patrz poniżej) zachowali pełne obywatelstwo, gdy wyemigrowali do kolonii rzymskiej z pełnymi prawami na mocy prawa: colonia civium Romanorum. Latynosi również mieli to prawo i utrzymali ius Latii, jeśli przenieśli się do innego stanu łacińskiego lub kolonii łacińskiej (kolonia latynoska). Prawo to nie zachowywało poziomu obywatelstwa w przypadku przeniesienia się do kolonii o niższym statusie prawnym; pełnoprawni obywatele rzymscy przenoszący się do kolonii latynoskiej zostali zredukowani do poziomu ius latii, a taka migracja i obniżenie statusu musiała być aktem dobrowolnym. Prawo do immunitetu od niektórych podatków i innych zobowiązań prawnych, w szczególności lokalnych przepisów i regulacji[6] Prawo do pozwania przed sądem i prawo do bycia pozwanym. Prawo do procesu sądowego (stawiennictwo przed właściwym sądem i obrona własna). Auxilia i uzyskanie obywatelstwa poprzez służbę.
Pytania i odpowiedzi
P: Jakie prawa przysługiwały obywatelom starożytnego Rzymu?
O: Obywatele starożytnego Rzymu mieli różne prawa, w tym prawo do głosowania w zgromadzeniach rzymskich (ius suffragiorum), prawo do zawarcia legalnego małżeństwa z obywatelem rzymskim zgodnie z zasadami rzymskimi (ius conubii), prawo do zachowania swojego poziomu obywatelstwa w przypadku zmiany miejsca zamieszkania (ius migrationis), a także zwolnienie z niektórych podatków i innych zobowiązań prawnych (prawo immunitetu). Mieli również prawo do składania pozwów sądowych, prawo do bycia sądzonym przez właściwy sąd oraz prawo do obrony.
P: Jak te prawa zmieniały się w czasie?
O: Prawa przysługujące poszczególnym obywatelom Rzymu zmieniały się w czasie, w zależności od miejsca pochodzenia i służby na rzecz państwa. W prawie rzymskim były one również zróżnicowane w zależności od klasyfikacji jednostki w państwie. Różne klasy prawne były definiowane przez różne kombinacje praw, które przysługiwały każdej klasie.
P: Kto nie miał prawa do obywatelstwa w starożytnym Rzymie?
O: Niewolnicy nie mieli prawa do obywatelstwa w starożytnym Rzymie, ponieważ w prawie rzymskim byli uważani raczej za własność niż za osoby. Obywatele państw klienckich i sojusznicy (socii) mogli otrzymać ograniczone formy obywatelstwa rzymskiego, takie jak prawo łacińskie, ale nie mogli głosować ani być wybierani w rzymskich wyborach.
P: Co to jest ius gentium?
O: Ius gentium to koncepcja opracowana w III wieku p.n.e., która uznawała międzynarodowy zasięg spraw rzymskich i konieczność stosowania prawa rzymskiego w sytuacjach między Rzymianami a obcymi osobami. Opierało się ono na wysoko rozwiniętym prawie handlowym greckich miast-państw i innych potęg morskich, zapewniając prawa człowieka, a nie przywiązując do nich jedynie osoby posiadające status obywatela.
P: Jaki ubiór był charakterystyczny dla bogatych obywateli płci męskiej?
O: Bogaci obywatele płci męskiej nosili szatę zwaną "togą", która była dla nich charakterystyczna w tamtych czasach. Posągi przedstawiające cesarzy często pokazywały ich w tej szacie - znanej jako "togatus".
P: Co to jest ius Latii?
O: Ius Latii to forma ograniczonego obywatelstwa rzymskiego przyznawanego przez państwa klienckie lub sojuszników (socii), którzy otrzymywali je zamiast statusu pełnego obywatelstwa. Osoby, które przeszły ze statusu pełnoprawnego obywatela do tej formy, traciły swój pierwotny poziom, jeżeli przenosiły się do kolonii o niższym statusie prawnym niż dotychczas; jeżeli jednak przenosiły się do innego państwa łacińskiego lub kolonii łacińskiej, ich ius Latii pozostawało nienaruszone.
